Droge mond of xerostomie

Droge mond of xerostomie

Wat is een droge mond of xerostomie?

De normale gemiddelde dagelijkse speekselproductie ligt tussen de 0,5 à 1,5 liter per dag. Wanneer er te veel speeksel geproduceerd wordt spreekt men van speekselvloed, sialorrhoe of hypersialie. Wanneer er te weinig speeksel geproduceerd wordt dan spreekt men van xerostomie of droge mond syndroom.
Xerostomie is geen opzichzelfstaande ziekte maar een vervelende aandoening met velerlei oorzaken en kan effect hebben op iemands mondgezondheid, voedingspatroon en zelfs psychische klachten veroorzaken.

Speeksel

Speeksel is een transparante enigszins stroperige vloeistof welke uitgescheden wordt door de drie paren van grote speekselklieren en honderden kleine klieren verspreid over het mondslijmvlies. Water is het voornaamste bestanddeel van speeksel, maar speeksel bevat ook slijm (mucines), elektrolyten (zouten), enzymen, eiwitten en afweerstoffen.

Speeksel heeft vele belangrijke functies, zoals:

  • smerende werking, zoals bij kauwen, slikken en bij spreken
  • bevochtiging en reiniging van het mondslijmvlies
  • beschermende werking tegen tanderosie, door buffering van zuren
  • beschermende werking tegen tandbederf, door het glazuur te (re)mineraliseren
  • bescherming tegen infecties, door antimicrobiële eiwitten.
  • voorbereiden/ de eerste stap van de spijsvertering
  • vrijmaken van geur- en smaakstoffen uit het voedsel

Symptomen en klachten bij een droge mond

Omdat speeksel een belangrijke rol speelt in de mond, zullen bij een tekort vele problemen kunnen ontstaan. Personen met xerostomie hebben vaak problemen met praten, slikken, smaak en het dragen van protheses. De tong en het mondslijmvlies raken geïrriteerd, waarbij naast verandering van het uiterlijk van het slijmvlies ook een brandend gevoel kan ontstaan. Tevens zijn personen met xerostomie gevoeliger voor het ontstaan van gaatjes en tandvleesziekten, hieronder een uitgebreid overzicht van de mogelijke problemen.

 

Tandheelkundige problemen

  • snellere ontwikkeling van gaatjes (tandbederf)
  • grotere kans op ontstoken, bloedend tandvlees (gingivitis&parodontitis)
  • snellere ophoping van tandplak en voedselresten
  • gescheurde mondhoeken
  • grotere kans op schimmelinfecties (candidose)
  • branderig gevoel in de mond
  • ruwe en branderige tong, klik hier voor een voorbeeld
  • slechte adem (halitose)
  • onaangename smaak in de mond
  • verminderde / geen houvast van prothese(s)
Voedingsproblemen

  • zin in eten neemt af
  • smaak van voedsel vervlakt
  • moeite met eten, slikken
  • veel voedselresten blijven achter in de mond

 

Spreken   

  • moeite met spreken
  • smakkende geluiden
  • klevende tong
Onderbroken slaap    

  • ontwaken door dorstsensatie
  • frequent toiletbezoek door nachtelijk drinken
  • toename van de klacht door mondademhaling tijdens de slaap

Emotionele problemen

  • sociaal isolement door problemen met spreken en eten
  • vermoeidheid door slaaptekort

Oorzaken van een droge mond

Bij het ouder worden komt een droge mond steeds vaker voor, mogelijk dat een belangrijke oorzaak van een droge mond, namelijk medicijngebruik hiermee te maken heeft.

Belangrijke oorzaken van xerostomie:

Andere oorzaken van xerostomie kunnen zijn:

Mocht u het idee hebben dat de droge mond verergerd of ontstaan is na medicijngebruik dan kunt u de bijsluiter raadplegen of dit een bekende bijwerking is en eventueel u dokter vragen de dosering of het medicijn te veranderen.

Onderzoek bij een droge mond

Het blijkt dat bij personen met droge mondklachten niet altijd objectief een verminderde speekselvloed te meten is. Soms kan een voedingsdagboek uitkomst bieden zodat samen met de tandarts bekeken kan worden of er producten gebruikt worden die dergelijke klachten kunnen veroorzaken. Er bestaat ook een speekselspreekuur aan de tandheelkundige universiteit te Amsterdam (ACTA) opgezet door prof. A. Van Nieuw Amerongen. Naast het eerder genoemde voedingsdagboek, wordt ook gekeken naar medicijngebruik, algemene gezondheid, de speekselklieren en worden testen uitgevoerd om de speekselvloed onder verschillende omstandigheden te meten. Denk hierbij aan ph metingen en meting van speekselvloed in rust, tijdens kauwen en bij stimulatie met zuur; indien u gebruik wilt maken van deze mogelijkheid, vraag dan een verwijzing van uw tandarts.

Behandeling van een droge mond

Bespreek de droge mondklachten met uw tandarts, aan de hand van uw voedingspatroon en/of medicijngebruik zou de tandarts u adviezen kunnen geven of kunnen verwijzen naar gespecialiseerde collega’s / instellingen. Kauwen bevordert de speekselafscheiding, maar gebruik hier producten voor die gezond zijn voor uw gebit, zoals suikervrije kauwgom en rauwkost. Veel water drinken heeft weinig zin omdat dit alleen wordt uitgeplast, beter is het om regelmatig kleine slokjes te nemen en die goed in de mond rond te spoelen. Zure producten stimuleren ook de speekselafscheiding, maar zure snoepjes bevatten suiker zodat dit beter vermeden kan worden, probeer in dat geval daarom bij voorkeur zuigen op een vitamine C tablet. In ernstige gevallen zoals bij het syndroom van Sjögren kan medicatie voorgeschreven worden, bijvoorbeeld pilocarpine. Dit medicijn heeft vaak bijwerkingen waardoor het beperkt toepasbaar is. Er zijn speekselvervangende middelen zoals Saliva Orthana of producten van Biotene, deze producten verhogen de speekselafscheiding niet maar kunnen (tijdelijk) verlichting bieden.

Tips bij een droge mond